'Burgerlijke vrijheden bedreigd door contraterreur na 9/11'

De burgerlijke vrijheden in Europa worden bedreigd door elektronische afluisterpraktijken, undercoveroperaties en harde antiterreurwetten die in de EU van kracht werden na de aanslagen van 11 september 2001. Dat blijkt uit een rapport van onafhankelijke experts dat werd opgesteld voor de Commissie op vraag van het Europees Parlement.

Brussel

Eigen berichtgeving

Voor hun rapport onderzocht een netwerk van experts sinds oktober 2002 de impact van de contraterreurmaatregelen na 9/11 op de fundamentele rechten van de burgers in de Europese Unie. In hun verslag voor commissaris António Vitorino, bevoegd voor Justitie en Binnenlandse Zaken, zijn de experts niet mals voor de EU. Ze pleiten voor "grote waakzaamheid" opdat de maatregelen hun doel - vermijden dat geweld het recht ondermijnt - niet voorbijschieten door fundamentele burgerrechten in te perken.

Het privé-leven van de burger wordt volgens de experts bedreigd "vanwege de toenemende mogelijkheden (voor politiediensten) om undercoveragenten te gebruiken". Volgens het rapport gebruiken "steeds meer staten bijzondere opsporingsmethoden zoals infiltratie, het observeren en onderscheppen van communicatie". Vooral het gegeven dat de undercoverpraktijken dikwijls "preventief" worden toegepast baren de experts grote zorgen. Dat komt deels omdat er nog altijd geen duidelijke definitie is van het begrip 'terreurdaden'. Door de vage omschrijving grijpt de politie veel sneller naar bijzondere onderzoeksmethoden met als resultaat de "enorme verstoring van privé-levens".

Ook de beperking van het recht op verdediging is verontrustend. Ze leidt "tot uitzonderlijke vormen van detentie". Onder meer de Britse regering wordt op de vingers getikt omdat haar wetgeving om buitenlanders langer vast te houden zonder proces in strijd is met de internationale rechtsorde.

De experts wijzen erop dat de gedetailleerde veiligheidssamenwerking met de Verenigde Staten, op wier vraag de contraterreurmaatregelen werden genomen, bedenkelijk is. "Er zijn twijfels of de huidige bescherming (van privé-gegevens) door de VS afdoende is." Er wordt gewezen op verschillende domeinen van transatlantische samenwerking, zoals het doorgeven van informatie door Europol, dat de Europese politiediensten coördineert. "Het gebrek aan een onafhankelijk controleorgaan dat competent is voor de supervisie van datatransmissie door Europol en het gebruik dat Washington van deze data maakt, verdient bijzondere aandacht." Het akkoord tussen de EU en de VS om bepaalde informatie, zoals kredietkaartgegevens, van luchtvaartpassagiers door te spelen aan Washington, wordt eveneens op de korrel genomen. Er is, zeggen de experts, een reëel risico op inbreuk van "verschillende vrijheden".

"Het rapport stelt dat terreurbestrijding tot een strikt minimum moet worden beperkt, tijdelijk moet zijn en zo gericht dat er geen andere categorieën van mensen beďnvloed worden", zegt Tony Bunyan, hoofdredacteur van Statewatch-magazine, dat toeziet op burgerlijke vrijheden, in The Independent. "Toch stellen de EU-regeringen maatregelen voor die de bevolking of delen van de bevolking volledig onder toezicht plaatsen." Zo ging de Duitse regering volgens de experts buiten zijn boekje omdat ze 'terroristenprofielen' maakte op basis van etnie of ideologie. "Zo'n systeem kan alleen aanvaard worden als er een statistisch significante samenhang is tussen deze karakteristieken en het terreurrisico, wat tot dusver niet werd aangetoond." Van de groepen die geobserveerd worden, dreigt volgens de experts "het vermoeden van onschuld" geschonden te worden.

"Er is een groot gevaar dat (het toenemende aantal) zwarte lijsten zullen resulteren in sociale uitsluiting - wat nu al gebeurt met zigeuners", besluiten ze. "Onafhankelijke controlemechanismen tegen mogelijk misbruik door de uitvoerende of gerechtelijke macht zijn onontbeerlijk." (MR)

'Onafhankelijke controlemechanismen zijn onontbeerlijk'