Iets over de GSM

Waar vroeger in 't geniep allerlei papiertjes en briefjes door de klas rondgingen, zo flitsen nu door de klas-ether kleine berichtjes, SMS-jes, die de leerlingen heimelijk onder het blad van hun lessenaar intypen en versturen.

Ook vele volwassenen geloven dat ze niet au sérieux worden genomen wanneer ze niet regelmatig opgeroepen worden via de GSM. In het begin ergerden andere mensen zich er nog aan, aan die overbodige en banale eenrichtingsgesprekken op de trein en andere openbare plaatsen, maar nu neemt men het als een onvermijdelijk tijdverschijnsel, zoals muggen in de zomer. De GSM wordt een al maar grotere factor in onze beschaving, zeker nu een meerderheid van de gebruikers zich schikt in een altijd-bereikbaar-moeten-zijn. Een feit is dat aldus de communicatie nog verder van de menselijke ontmoeting komt te staan. Doordat de gebruikers altijd te bereiken zijn, onafhankelijk van de plaats of de situatie waarin zij zich bevinden, sluiten zij zich van hun directe sociale omgeving af. Zij schijnen niet helemaal hier te zijn, en ook niet helemaal ginder, ze hangen ergens tussen de twee ! Nu men flink op weg is om via GSM ook op het internet te kunnen wandelen, worden de mensen al maar sterker in een 'virtuele realiteit' gesleurd. Het gevaar is groot dat kinderen en jongeren het grootste deel van hun tijd in een dergelijke realiteit gaan doorbrengen. In plaats van duurzame menselijke relaties te leren opbouwen, worden ze in een illusie-wereld opgezogen, waar alles wat uit de werkelijkheid komt, vervalst en vervormd wordt. Kunnen wij eigenlijk wel inschatten wat het voor het later leven betekent om in zijn jeugd zo intensief in een schijnwereld op te gaan ? Deze vraag wijst ons op onze verantwoordelijkheid als ouder en als pedagoog: hoe leren wij jongeren op de juiste wijze omgaan met elektronische media ?

Ondertussen is de GSM al factor nummer een geworden om vlug in de schulden te geraken, zo meldt de dienst schuldbemiddeling van de Duitse Caritas. Het grootste probleem is de vorming van een slechte attitude: mensen leren al in hun jeugd de schaamte voor schulden te overwinnen.

In de eerste plaats geldt dit niet voor de GSM, maar voor de draadloze telefoons zoals die binnenshuis gebruikt worden: een vast toestel met een gewone telefoonaansluiting, maar met een draadloze hoorn die men overal in huis kan meenemen en bedienen. Tegelijk met het stijgend gebruik stijgen ook de klachten : nervositeit, slaapstoornissen, concentratiestoornissen, later ook hoofdpijn, oorsuizingen, ademnood, hartritmestoornissen en ten slotte perifere doorbloedingsstoringen, dikwijls ook een soort reumatische pijn in de ledematen. Als de betrokkenen hun draadloze telefoon weggooien zijn ze dikwijls op enkele dagen of weken verlost van hun klachten. Een kras voorbeeld lezen we in een brief aan een actiecomité :

Hoe is zoiets te verklaren ?

Het basistoestel van een DECT-draadloze telefoon is een radiozender die continu straling uitzendt, of er nu getelefoneerd wordt of niet. Men herkent dit type telefoon aan de gegevens in de gebruiksaanwijzing : een drager-frequentie van 1880-1900 Megahertz, dat zijn 1,9 miljard trillingen per seconde. Op deze hoogfrequentie pulseert een lage frequentie van 100 Hertz. Het basistoestel zendt dus zonder onderbreking per seconde 100 "flitsen" uit die ieder afzonderlijk uit meer dan een miljard trillingen van de dragerfrequentie bestaan.

Het basistoestel werkt het best binnen een ruimte, maar de stralingen gaan moeiteloos door de muren van moderne huizen of door de houten balken die de verdiepingen van oudere huizen uitmaken. Zelfs beton levert geen grote hindernis op voor deze straling, pas de betonnen welfsels van twee of meer verdiepen doen de straling, samen met de grotere afstand, verminderen. De sterkte van de straling hangt dus af van de rechtstreekse afstand tot het basistoestel.

GSM-straling

Bij de gebruikers van een GSM ziet men nu nog niet -behalve in extreme gevallen- welke de nadelige gevolgen zijn. Tenminste, niet zoals bij draadloze telefoons van het DECT-type die door hun continue straling vooral de nachtelijke opbouwfase van het menselijk organisme regelmatig verstoren. Er zijn nochtans aanwijzingen dat vele GSM-gebruikers, vooral na langere gesprekken, reeds symptomen opmerken.

De dragerfrequentie van een GSM bedraagt 900 of 1800 Megahertz, afhankelijk van de operator. De straling is eveneens gepulst, maar, i.p.v. de 100 Hertz van het DECT-basistoestel, is dat bij de GSM 218 Hertz.

Het pulseren heeft te maken met het feit dat men om de capaciteit te verhogen ieder frequentiekanaal meervoudig gebruikt. Een kanaal kan gelijktijdig acht gesprekken overdragen. Opdat er geen wirwar van gesprekken zou ontstaan wordt de gedigitaliseerde gespreksstroom in pakketjes gehakt en gecomprimeerd op een puls. Het zendstation laat de GSM's hun informatie versturen en ontvangen in opeenvolgende pulsen.

Vele wetenschappers zijn van oordeel dat gepulste straling van het type D en E mobiele telefonie (GSM) veel schadelijker is dan continue of licht gepulste hoogfrequente straling (TV, mobiele telefonie van het C-systeem, draadloze telefonie van de CT 1+standaard), hoewel die ook al aanzienlijke schade kunnen veroorzaken.

Het oog reageert zeer gevoelig op de opwarming van de weefselvloeistof die veroorzaakt wordt door hoogfrequente straling, omdat het minder doorbloed is en daardoor een kleiner vermogen heeft om op temperatuurschommelingen te kunnen reageren. Als gevolgen worden acute gezichtsstoornissen en grauwe staar genoemd. Een studie toonde verhoogd risico voor oogkanker (uveal-melanoom) aan.

De hoorzenuw ontwikkelt door GSM-straling pieken in het elektrisch actiepotentiaal zodat ze tot het uiterste gestresst wordt. Op langere termijn moet met gehoorschade gerekend worden.

De hersenstromen veranderen onder invloed van gepulste GSM-straling. Karakteristiek is dat de veranderingen een tijd na het einde van de bestraling voortduren. Uit praktisch-cognitieve testen kon men concentratie- en herinneringsstoornissen afleiden.

Tijdens het GSM-gebruiken moet men er rekening mee houden dat de zgn. bloed-hersen-grendel opgeheven wordt. Dit schijnt ook voor niet-gepulste straling te gelden. Deze grendel moet verhinderen dat schadelijke stoffen die door het bloed meegenomen worden ( toxinen, eiwitten) in de hersenvloeistof terechtkomen en beschermen daardoor de hersenen en het centrale zenuwstelsel, de gevoeligste delen van het organisme. Het gevaar dat deze grendel niet meer werkt alarmeert de artsen vooral wegens het verband met ziekten van het centrale zenuwstelsel (Alzheimer, Parkinson). Men vermoedt ook een verband met BSE.

Het ontstaan van kanker wordt begunstigd. Een studie toonde een verhoogd tumorrisico aan voor de hersenhelft aan de kant van het GSM-toestel. Bij dieren resulteerde hoogfrequente straling in verhoogd kankerrisico.

Bij kinderen en jongeren betekent het GSM-gebruik een verhoogd gezondheidsrisico, vooral voor het centrale zenuwstelsel. Er zijn echter ook aanwijzingen die een verhoogd risico voor kanker aan de balzak koppelen aan het dragen van de GSM in de broekzak. Draagt men hem op andere plaatsen, dicht op het lichaam, dan zijn de betreffende organen in buik of borststreek in gevaar.

Ieder GSM-gesprek belast niet alleen de gebruiker zelf, maar ook de mensen die er rond staan. De doorsnee stralingsbelasting in de klas door ingeschakelde GSM's kan groter zijn dan wat van een zendmast naar beneden straalt - zelfs wanneer er niet getelefoneerd of ge-SMS-t wordt. Daarom kan hierop alleen gereageerd worden met een algemeen inschakelverbod - in het belang van alle kinderen. Zo'n verbod geldt al op het ganse schoolterrein van de Rudolf Steinerschool in Salzburg sinds het voorjaar 2001. Ook de leraars houden zich daaraan. Bezoekers wordt verzocht zich er ook aan te houden.

Stralingsemissies worden niet door de wet geregeld. Grenswaarden zijn er alleen voor de zendmasten. Het gebruik van de GSM wordt aan de verantwoordelijkheid van de individuele gebruiker overgelaten. Een label voor stralingsarme GSM's zou toch maar oogverblinding zijn, want zelfs de zwakste straling is voor het menselijk hoofd te veel. In juli 2001 heeft de baas van het Duitse Bundesamt voor bescherming tegen straling een openbare waarschuwing moeten uitspreken: ouders moeten hun kinderen zo ver mogelijk van de mobiele telefonie houden.

Hoewel reeds meerdere artsenverenigingen en soms zelfs administraties waarschuwen voor het oprichten van zendmasten in de buurt van scholen, ziekenhuizen, rusthuizen en crèches, schijnen de meeste operatoren zich hier weinig van aan te trekken. Het is ook logisch dat de masten geplaatst worden op plaatsen waar er veel GSM-verkeer is of kan verwacht worden. Wat men wel ziet is dat in toenemende mate de zendmasten gecamoufleerd worden (als boom) of weggestopt in kerktorens. Op die manier wil men vermijden om slapende honden en verontruste buurtcomités wakker te maken.

In de buurt van zendmasten vermeerderen de klachten over gezondheidsproblemen zeer vlug. Er bestaan wel maximumwaarden die niet mogen overschreden worden. Die berusten op de aanbevelingen van het ICNIRP (Internationale Commissie ter Bescherming tegen Niet-Ioniserende Straling). Deze commissie is erkend door het WHO (World Health Organisation), maar is geen rekenschap verschuldigd aan het publiek. Daarbij is ze voor het grootste deel samengesteld uit vertegenwoordigers van de industrie. Dat betekent dat de industrie zelf de norm bepaalt waar ze zich moet aan houden.

Hoewel de industrie en gedeeltelijk ook de overheden beweren dat niet bewezen is dat mobiele telefonie schadelijk is, komt de wetenschap stilaan tot eenduidige conclusies.

Een van de duidelijkste is de studie van het ECOLOG-instituut in Hannover die begin 2000 gepubliceerd werd. De auteurs lieten 80 % van het tot dan toe verschenen wetenschappelijk studiemateriaal weg omdat er 'te weinig inzat'. Op grond van de overige deugdelijke 20 % kwamen ze -volgens vaststaande, erkende wetenschappelijke criteria- tot de conclusie dat straling van mobiele telefonie

en dit voor het grootste deel bij stralingsintensiteiten die onder de huidige maximumwaarden liggen !

De eerste onderzoekingen schijnen een bres te hebben geslagen in de afweer van de GSM-industrie. Om deze bres breder te maken moet er intensief informatie verspreid worden om het bewustzijn van de publieke opinie te bereiken, vooral in de scholen.

GSM-straling is net als radioactieve straling onzichtbaar. Dat deze laatste levensgevaarlijk is, is al lang bewezen, hoewel men het lang niet waar wou hebben. Het onderzoek naar het verband tussen GSM-straling en sluipende, ondermijnende beschadiging van de gezondheid staat nog in de kinderschoenen. Het wordt ook nog niet ernstig genomen omdat het om een onzichtbaar fenomeen gaat, en omdat de werkingen op lange termijn nog niet bekend zijn.

In "Het Laatste Nieuws" van 28 januari 2002 lezen we:

" Kinderen beperken gsm-gebruik best tot sms-jes
NOTTINGHAM - Best is dat kinderen helemaal geen gsm gebruiken. Als zij toch per se mobiel willen telefoneren, moeten zij het toestel zo ver mogelijk van hun hoofd houden. Jongeren zouden zich sowieso beter beperken tot het zenden van tekstberichten.

Het is de aanbeveling van twee Britse vorsers die de gevolgen van elektromagnetische straling van gsm's bestuderen. William Stewart is zo overtuigd van zijn gelijk dat zijn kleinkinderen geen gsm mogen gebruiken. Samen met zijn collega van de universiteit van Nottingham, Lawrence Challis, heeft hij een budget van 12 miljoen euro (een klein half miljard frank) voor een grootscheepse studie naar een mogelijk verband tussen frequent gsm-gebruik en de ontwikkeling van hersentumoren en leukemie, naar de effecten op de bloeddruk, het gehoor... Reden voor mogelijke negatieve effecten is dat de schedels van kinderen nog niet helemaal gesloten zijn en dat hun zenuwstelsel nog niet volledig ontwikkeld is."

Toeval of niet, maar twee dagen later, in dezelfde krant, een grote titel:

" U mag gerust bellen, bellen, bellen

Nederlandse gezondheidsraad formeel: «gsm-straling onschadelijk»

DEN HAAG - De Nederlandse gezondheidsraad, die rechtstreeks adviezen formuleert voor de regering, is tot de conclusie gekomen dat gsm-stralingen absoluut onschadelijk zijn. Kinderen vanaf 2 jaar mogen van de gezondheidsraad zelfs «onbeperkt en zonder risico» gsm'en. «Daarmee ontkrachten we een aantal fabeltjes die al jaren de ronde doen», zegt onderzoeker Eric van Rongen. «Eén op twee Nederlanders heeft zo'n toestelletje. We moeten die mensen niet nodeloos ongerust maken». In België wacht het kabinet Aelvoet nog steeds op de resultaten van een eigen, onafhankelijke studie. Het Vito (Vlaams Instituuut voor Technologisch Onderzoek) wil het onderzoek dit jaar afronden.

De 13 leden van de gezondheidscommissie gingen niet over één nacht ijs voor ze hun bevindingen aan het papier toevertrouwden. Tien maanden lang verwerkten wetenschappers tonnen informatie uit de vakliteratuur. «Het vreemde is dat de meeste onderzoeken relatief gelijklopende conclusies hebben», zegt Eric van Rongen. «De enige studie die sterk afwijkt, dateert van enkele jaren geleden en komt uit Engeland. Daarin wordt gezegd dat kinderen jonger dan 16 best geen gsm gebruiken. Om de een of andere reden werd die richtlijn algemeen verspreid, terwijl ze eigenlijk niet correct is. Vanaf het 2de jaar doen zich in de hersenen geen belangrijke ontwikkelingen meer voor, waarom zou het gebruik van gsm's door kinderen dan beperkt moeten worden?»

De onschuldige lezer weet niet meer wat hij moet geloven. Maar misschien is het toch best om sceptisch te blijven bij de uitlatingen van commissies en wetenschappers. Want rond dezelfde periode verscheen in de Financieel-Economische Tijd ook dit bericht:

(tijd) - De Britse professor Roger Scruton, de favoriete filosoof, schrijver en columnist van conservatief Engeland, moet vrezen voor zijn baan als wekelijks columnist bij de zakenkrant Financial Times. Scruton, een fervent verdediger van oude Britse tradities als de vossenjacht, gaf deze week toe dat hij maandelijks 5.400 pond (ruim 8.800 euro) opstrijkt om advies te geven aan tabaksgigant Japan Tobacco, bekend van het sigarettenmerk Camel. En dat kan volgens de FT niet door de beugel.

Scruton schreef de afgelopen jaren honderden columns voor meestal conservatieve dagbladen. In de jaren negentig verdedigde hij het rookplezier in The Times en The Daily Telegraph. In zijn wekelijkse column in de zaterdageditie van de Financial Times schreef Scruton nooit eerder over tabak.

Toch weegt het feit dat hij bij Japan Tobacco afgelopen jaar om opslag vroeg om zijn lobbywerk in de Britse kranten te kunnen voortzetten voor uitgever Andrew Gowers zwaar genoeg om de conservatieve professor te bedanken voor zijn diensten. Dit had hij moeten melden, meent Gowers. Vorig jaar nog schreef Scruton een vlammend essay tegen de fanatieke antitabakslobby van de Wereldgezondheidsorganisatie, zonder te melden dat hij op de loonlijst staat van een sigarettenproducent."

Het gaat er niet om de vooruitgang tegen te houden, de helft van alle Europeanen gebruikt ondertussen zowel computer als GSM, maar er is ook een tijd geweest dat bijna alle boeren DDT gebruikten, nog een product dat voorgesteld was als een geweldige vooruitgang voor de mensheid. We mogen dus gerust alle nieuwigheden met een kritisch oog bekijken. In De Brug nr. 12 hadden we 't al over de invloed van elektriciteit. Ook in verband met GSM is het fragment dat we toen afdrukten interessant. Uit GA 327 :

Elektriciteit

"Wat zou u daarmee willen bereiken ? Dan moet men zich natuurlijk rekenschap geven van de rol van elektriciteit überhaupt in de natuur. Het is toch om zo te zeggen een troost dat er nu al vanuit Amerika stemmen opgaan, die erop neerkomen dat de mensen zich niet op dezelfde manier kunnen verder ontwikkelen in een atmosfeer die in alle richtingen doortrokken is van elektrische stromingen en stralingen, maar dat dit invloed heeft op de hele menselijke ontwikkeling. Het zieleleven zal veranderen als deze dingen volgens de bestaande plannen worden ten uitvoer gebracht. Het is al een verschil of in een gebied de treinen voorzien zijn van een stoomlocomotief of dat men de lijn elektrificeert. Stoom werkt veel meer bewust, elektriciteit werkt bijzonder onbewust en de mensen weten helemaal niet waar bepaalde dingen vandaan komen. Ongetwijfeld zal de ontwikkeling als volgt gaan, rekening houdend met het feit dat elektriciteit bovengronds gebruikt wordt als stralende elektriciteit, maar ook als elektrische stroom, om zo snel mogelijk berichten door te geven van de ene plaats naar de andere; het leven van de mensen, vooral onder invloed van de stralende elektriciteit, zal tot gevolg hebben dat de mensen de berichten die ze zo snel krijgen, niet meer zullen begrijpen ( onderlijning door ons - fdw). Het werkt uitdovend op het begrijpen. Zulke werkingen zijn tegenwoordig al merkbaar. U kunt tegenwoordig al merken dat de mensen de dingen die tot hen komen veel moeilijker begrijpen dan dat het geval was enige tientallen jaren geleden. Het is een troost dat dan toch al vanuit Amerika tenminste zulke inzichten over dit soort dingen doorbreken. Nu ja, het is nu eenmaal zo, als er iets nieuws op de markt komt, dan is dat gewoonlijk aanvankelijk ook een geneesmiddel. Later maken de profeten zelf er ook gebruik van. Het is merkwaardig dat als er ergens iets gelanceerd wordt, dat dan ook de helderziende feiten op het niveau van het menselijke teruggebracht worden. Daar treedt bvb. iemand op die wild-enthousiast de mensen voorspelt omtrent de geneeskracht van elektriciteit, terwijl dat vroeger helemaal niet bij hen opgekomen zou zijn. En zo komen de dingen in de mode. Men heeft ook niet aan genezing door elektriciteit kunnen denken zolang ze er niet was. En nu ineens, en niet alleen omdat ze er nu is, maar omdat de dingen in de mode zijn gekomen, daardoor is ze nu ineens een geneesmiddel. Elektriciteit die men gebruikt als stralingselektriciteit heeft soms niet meer geneeskracht dan dat men dunne naalden zou nemen en daarmee iemand prikt. Het is niet de elektriciteit die werkt maar het is de shock-werking die genezend werkt. Nu mag men echter niet vergeten dat elektriciteit altijd in het bijzonder werkt op de hogere organisatie, het hoofd van de mens en ook van het dier en dat zij dienovereenkomstig bij de planten op een bijzonder sterke wijze inwerkt op de wortel. Als men dus elektriciteit gebruikt om er voedingsmiddelen mee te behandelen, dan produceert men voedingsmiddelen die er langzaam maar zeker toe leiden dat het dier dat ze opeet zal sclerotiseren. Dat is een langzaam proces -men zal er aanvankelijk niet veel van merken- men zal als eerste symptoom ervaren dat de dieren op de een of andere wijze vroeger aan hun eind komen dan het geval zou moeten zijn. Men zal er niet op komen de oorzaak bij de elektriciteit te zoeken, men zal het aan alle mogelijke oorzaken toeschrijven. Elektriciteit is nu eenmaal iets dat niet op het levende zou moeten inwerken met de bedoeling dat leven speciaal te bevorderen, want dat kan zij niet. Als men weet dat elektriciteit een niveau lager ligt dan het leven, en dat het levende des te meer naarmate het hoger georganiseerd is, ernaar streeft de elektriciteit van zich af te stoten - het is een afstoten- als men het levende nu aanzet om afweermiddelen te gebruiken als er niets af te weren is, dan wordt dat levende nerveus en ongedurig en geleidelijk sclerotisch."

Zo stond het dus in De Brug nr. 12 ( juni 1996). En wat lezen we in Jonas Magazine van maart 2000 ?