Sekten en sex - Lucifer en Ahriman

In de voordracht van 28 augustus 1916 verklaart Rudolf Steiner een eigenaardig verschijnsel dat men in sommige pseudo-occulte verenigingen -we zouden ook "sekten" kunnen zeggen- aantreft: bepaalde personen werpen zich op als geestelijke leider en verkondigen de grootste onzin. Een ander groepslid doorziet dit en probeert dit bedrog aan de kaak te stellen, hij voert een tegenactie. Als nu zo'n "rebel" een gesprek heeft met de zgz. geestelijke leider dan kan men meemaken dat die rebel op enkele uren tijd bekeerd wordt en de meest fanatieke verkondiger wordt van de nonsens die hij voordien bestreed. Wat is hier aan de hand ?

[ ... ] "Ziet U, één van de hoofdkenmerken van Ahriman is dat hij eigenlijk helemaal niet die onbevangen houding kent die de mens -zoals hij hier op aarde leeft-, t.o.v. de waarheid heeft. Ahriman kent niet deze onbevangen houding t.o.v. de waarheid, waar men nastreeft om een waarheid te beschouwen als een voorstelling die overeenstemt met iets objectiefs. Dat kent Ahriman niet. Bij hem gaat het daar niet om. Door de ganse plaats die Ahriman in het heelal heeft, en die ik reeds meermaals gekarakteriseerd heb, laat het hem werkelijk totaal onverschillig of een voorstelling die gevormd wordt, overeenstemt met de werkelijkheid. Bij Ahriman gaat het bij alles wat hij zich als waarheid vormt - wij zouden het in menselijk verband niet waarheid noemen-, altijd om werkingen, om het effect. Iets wordt niet gezegd om met iets anders overeen te stemmen, maar om effect te hebben. Dit of dat wordt gezegd om een werking teweeg te brengen. Dus, het zou ahrimanisch zijn indien ik iemand het een of het ander zou zeggen -bvb. in verband met de bouw van het Goetheanum- waarbij het me koud zou laten of het al dan niet waar is, als daardoor maar de betreffende persoon het een of het ander onderneemt; als ik weet: indien ik hem dit zeg, dan gaat hij dit of dat doen.

Ik geloof dat U zich dat wel kunt voorstellen dat dat kan bestaan, dat men iets uitdenkt, onverschillig of het al dan niet overeenstemt met de objectiviteit, maar dat men zo behandelt dat het een bepaalde werking teweeg brengt bij de mens die het hoort. Op kleine schaal vinden we allerhande dergelijke zaken terug bij de mensen. Men zou vanalles kunnen aanhalen, maar ik verwijs gewoon eens naar die oude tantes die twee mensen aan elkaar willen koppelen, en die over de ene persoon dingen gaan vertellen aan de andere en omgekeerd. Of die dingen waar zijn, dat laat hen koud, wat hen interesseert dat is of er door de werking van hun woorden een verbintenis tot stand komt. Dat is nu maar een heel klein voorbeeldje ! Vanzelfsprekend geeft Ahriman zich niet af met zo'n kleine voorbeelden. Ik wil maar aantonen dat wij in het menselijk leven voor alles iets analoog kunnen vinden.

Bij Ahriman gaat het dus bij al zijn uitspraken om werkingen, om effect. En hij vormt zijn uitspraken zodanig dat hij kan meehelpen als het gaat om het medelen van zulke zaken. Bedenkt u maar dat het voor Ahriman gunstig zou zijn om op aarde een aantal mensen te kweken die aan iets bepaald geloven, die aan datgene geloven waar ik zojuist over sprak. Als iemand nu voldoende ingewijd is in de geheimen van het slechte occultisme, en door de manier waarop hij ingewijd is geen neiging heeft om deze vorm van occultisme te vervangen door de juiste, dan kan hij de mogelijkheid hebben om zich met Ahriman zo te verbinden dat hij iemand een ahrimanische waarheid kan bijbrengen, een waarheid die naar menselijke normen geen waarheid is, een waarheid die moet effect hebben ! En dat ligt altijd aan de basis wanneer zich voordoet wat ik zojuist beschreef, waar iemand die rebelleerde op heel korte tijd door ahrimanische kunsten een andere waarheid gesuggereerd wordt. In samenwerking met Ahriman kan men iemand zover brengen dat hij gelooft dat in een of andere menselijke persoonlijkheid een grote geestelijke individualiteit geïncarneerd is. Men moet slechts de kunst kennen om waarheden in een levensgebied -in dit geval de mensheid- te strooien die alleen op het effect berekend zijn, niet op hun overeenstemming met de objectiviteit.

Dergelijke zaken doen zich voor in vele groeperingen die zich occultistisch noemen. In vele van dergelijke groeperingen die zich occultistisch noemen gaat het er hem helemaal niet om dat er alleen voorstellingen gevormd worden die in overeenstemming zijn met de realiteit, maar wel om dingen te zeggen die heel bepaalde werkingen naar een of andere richting moeten hebben.

Natuurlijk zijn er ook mensen die zo dom en zo dwaas zijn dat ze a.h.w. onbewust ahrimanische impulsen opnemen -zonder dat iemand rechtstreeks ahrimanische kunsten heeft moeten aanwenden. Maar in ieder geval komt het in de mensheid voor dat er ahrimanische kunsten, ik bedoel werkelijk kunsten die in verbinding met Ahriman tot stand komen, uitgeoefend worden. En voor onze tijd zijn deze dingen die ontspruiten uit een verbond tussen mens en Ahriman, van een bijzonder grote betekenis. Want veel van wat er sinds lange tijd met de mensheid gebeurt, geschiedt op een manier die men alleen maar kan verstaan als men de geheimen kent die hier eventjes aangestipt werden. Dus bij Ahriman gaat het erom dat hij nooit let op het overeenstemmen van een voorstelling met de objectiviteit, maar op de werking, op dat wat kan bereikt worden."

Toen Sigmund Freud rond de eeuwwisseling de aandacht vestigde op de sexuele achtergrond van bepaalde psychische stoornissen kon hij niet vermoeden dat 100 jaar later dat sexuele zo op de voorgrond zou geraken dat het eigenlijk onze maatschappij verziekt. Men kan verschillende verklaringen geven voor deze abnormaal grote belangstelling voor het sexuele, ook een antroposofische. Rudolf Steiner licht een tipje van de sluier op ...

"Bij Lucifer gaat het om iets anders. Lucifer heeft andere eigenschappen. Daar hebben we het reeds over gehad. Maar we willen nu in verband met Lucifer een bijzondere eigenschap naar voor brengen, zodat we deze zaken altijd beter en beter leren kennen. Ziet u, ook bij Lucifer gaat het nooit om het overeenstemmen van een of andere waarheid met de objectiviteit, radicaal nooit, maar bij hem gaat het erom dat er voorstellingen gevormd worden die zoveel mogelijk bewustzijn in de mens doen ontstaan. U moet mij goed begrijpen : die zoveel mogelijk, een zo intensief mogelijk, een zo uitgebreid mogelijk bewustzijn in de mens doen ontstaan. Dit uitgebreide bewustzijn waaraan Lucifer geïnteresseerd is, is dan tegelijk met een zekere innerlijke wellust verbonden, als het tevoorschijn komt. En dit wellustige is dan terug Lucifers gebied.

U herinnert zich misschien dat ik erop gewezen heb dat in de atlantische tijd tot een bepaald tijdstip al het sexuele onbewust verliep. Schone mythen van verschillende volkeren wijzen ons op het onbewuste karakter van het sexuele gebeuren in die oude tijden. Pas in de loop der tijd werd dat in het bewustzijn gebracht. Het is voor een groot deel het werk van Lucifer om het onbewuste hier bewust en altijd maar bewuster te maken. Wat is het doel van Lucifer ? Buiten de daartoe bestemde tijd, buiten de juiste tijdcyclus bewustzijn bij de mensen aan te wakkeren, bewustzijn dus over iets dat eigenlijk pas op een later tijdstip zou moeten ontwikkeld worden, dat is zijn streefdoel. Lucifer wil helemaal niet dat de mensen zo zonder meer op de buitenwereld gericht zijn. Hij wil dat alles wat in het bewustzijn werkt, van binnenuit werkt; vandaar dat al het visioenachtige dat a.h.w. van binnen naar buiten geperst wordt, een luciferisch karakter heeft. Leert men Lucifer kennen zoals men hem nu eenmaal moet leren kennen, omdat hij vanzelfsprekend met zijn werkingen altijd op de juiste plaats moet begrepen worden, omdat men te doen heeft met geestelijke werkingen in het wereldbestel, dan wordt men gewaar hoe monsterlijk het is dat Lucifer niet het minste begrip heeft voor het onschuldig plezier dat de mens kan hebben aan iets uiterlijks. Het onschuldig genoegen aan iets dat van buitenaf komt, daarvoor heeft Lucifer niet het geringste begrip. Hij heeft begrip voor wat door alle mogelijke innerlijke dingen aangewakkerd wordt. Lucifer ziet heel graag dat iemand een passie koestert waar hij zich aan overgeeft, die hem wellust bezorgt zodat mogelijkerwijs in het bewustzijn gehaald wordt wat anders onbewust blijft. Maar ondanks zijn wijsheid -want Lucifer bezit natuurlijk een hoge wijsheid- toch kan hij niet een onschuldige kwinkslag verstaan die iemand naar aanleiding van een of ander uiterlijk voorval maakt. Dat ligt volledig buiten het gebied van Lucifer. En men kan zich eenvoudig zo tegen luciferische aanvechtingen -die hij heel gemakkelijk onderneemt- beschermen, door te proberen om te leven in hetgeen op een onschuldige manier verstrooit, in hetgeen op een onschuldige wijze van buitenuit de mens pleziert. Dat kan hij niet verdragen, Lucifer. Als men vrolijk wordt bij 't zien van een goede karikatuur, dan ergert Lucifer zich verschrikkelijk.

Ja, dat zijn nu eenmaal samenhangen die zich onthullen als men uit het stoffelijke van de zintuiglijke wereld in het gebied treedt dat aan de andere kant van de drempel ligt, als men in de sfeer komt waar alles niet het karakter heeft van dingen zoals in de fysieke wereld, maar het karakter heeft van wezens, van het levendige. Reeds als men in de elementare wereld binnentreedt heeft alles het karakter van het levendige. Zo ziet u dat men enigszins kan zeggen: zowel Ahriman als Lucifer hebben lak aan de overeenkomst van een voorstelling met een objectiviteit. Bij Ahriman gaat het om de werking bij hetgeen hij zegt, bij Lucifer gaat het om het uitbreiden van de bewustheid in de menselijke natuur tot dat wat eigenlijk niet bewust zou mogen worden in een bepaald opzicht, wat eigenlijk buiten de normale tijdcyclus ligt en verbonden is met een zekere innerlijke wellust." [ ... ]

Terug naar de inhoudstafel .